در صنایع غذایی، جایی که هر قطعه و تجهیزات صنعتی با ماده خوراکی تماس دارد، انتخاب میلگرد و ورقهای پلاستیکی مناسب برای صنایع غذایی یک مسئله فنی نیست، بلکه مسئلهای انسانی و حیاتیست. بارها دیده شده که استفاده از پلاستیک غیراستاندارد یا ناآگاهانه، منجر به مهاجرت شیمیایی به درون خوراک، فساد زودهنگام، یا حتی آسیب به سلامت مصرفکنندگان شده است. این خطاها ممکن است از روی ظاهر بیضرر به نظر برسند، اما در عمل میتوانند اعتبار برند و ایمنی عمومی را به خطر بیندازند. در این مقاله به سه اشتباه رایج اما مرگبار در انتخاب متریال تجهیزات صنایع غذایی میپردازیم، و نشان میدهیم که چگونه میتوان با شناخت دقیقتر، از وقوع این اشتباهات جلوگیری کرد.
اشتباه اول: انتخاب PVC معمولی برای تماس با مواد غذایی
یکی از پرتکرارترین خطاها در طراحی خطوط بستهبندی و انتقال مواد غذایی، استفاده از میلگرد پیویسی نرم است. این ماده به دلیل هزینه پایین و انعطافپذیری بالا محبوب است، اما وقتی پای ایمنی مواد غذایی وسط باشد، انتخابی بهشدت خطرناک به شمار میآید. PVC غیراستاندارد حاوی ترکیبات نرمکننده و پایدارکنندههایی است که در تماس با حرارت یا چربی، قابلیت مهاجرت به ماده غذایی را دارند. فتالاتها، از جمله این افزودنیهای رایج در PVC هستند که ورودشان به خوراک انسان میتواند موجب اختلالات هورمونی، آسیبهای کبدی و حتی بروز سرطان شود.
مشکل اصلی در اینجاست که بسیاری از افراد تفاوت بین PVC معمولی و گرید غذایی آن را نمیدانند، چرا که هر دو ظاهری یکسان دارند. در واقع، تنها راه تشخیص مطمئن بررسی گواهیهای معتبری مثل استاندارد FDA یا مقررات اروپایی EFSA است. استفاده از PVC معمولی در خطوطی که با لبنیات، گوشت یا هر نوع ماده غذایی چرب در تماس هستند، یک ریسک آشکار برای مصرفکننده نهایی به حساب میآید.
اشتباه دوم: استفاده بیرویه از پلییورتان در قطعات متحرک
پلییورتان یا PU به دلیل خاصیت ضدسایش و قابلیت جذب ضربه، یکی از پرکاربردترین متریالها در قطعات صنعتیست. این ماده در ساخت تسمهها، ضربهگیرها، غلطکها و اجزای مکانیکی استفاده فراوان دارد، اما استفاده از آن به عنوان متریال پلاستیکی برای صنایع غذایی نیازمند احتیاط ویژه است. ساختار شیمیایی PU اغلب بر پایه ایزوسیاناتها بنا شده که ترکیباتی حساسزا و در مواردی سمی هستند.
حضور این ترکیبات در محیطهای گرم یا دارای چربی بالا میتواند به واکنشهای شیمیایی منجر شود و موجب آزادسازی مواد مضر در مجاورت ماده غذایی شود. به همین دلیل، استفاده از میلگرد پلیاورتان PU معمولی در خطوطی که در تماس مستقیم با خوراک هستند، کاملاً غیراستاندارد تلقی میشود. بهخصوص در صنایعی مانند فرآوری شکلات یا مواد روغنی، این موضوع میتواند باعث تغییر طعم و بوی محصول نهایی و حتی ورود ترکیبات مضر به آن شود. برای چنین کاربردهایی، استفاده از جایگزینهایی مثل TPU تاییدشده برای مصارف خوراکی یا PTFE Food Grade انتخابهای ایمنتری خواهند بود.
اشتباه سوم: استفاده از Nylon 6 بدون توجه به رطوبت و شرایط بهداشتی
یکی دیگر از پلاستیکهایی که به اشتباه در صنایع غذایی استفاده میشود Nylon 6 یا PA6 است. این ماده بهخاطر مقاومت بالا، فرآیندپذیری مناسب و دوام مکانیکی، در صنایع گوناگون از جمله غذایی، مورد توجه قرار گرفته، اما یک ویژگی ذاتی آن در محیطهای مرطوب و گرم میتواند دردسرساز باشد. PA6 خاصیت جذب رطوبت بالایی دارد و در محیطهایی که شستوشو با بخار یا آب گرم انجام میشود، این رطوبت میتواند به درون ساختار آن نفوذ کند.
مشکل آنجاست که این نفوذ باعث کاهش خواص مکانیکی، تغییر ابعاد، و حتی فراهم شدن بستر مناسبی برای رشد باکتریها و آلودگیهای میکروبی میشود. در چنین شرایطی، نهتنها خطر انتقال آلودگی به محصول غذایی افزایش مییابد، بلکه نظافت و نگهداری تجهیزات نیز به چالش کشیده میشود. به همین دلیل استفاده از PA6 باید با حساسیت بالا و فقط در گریدهایی انجام شود. که دارای تأییدیههای بهداشتی هستند و در محیطهایی استفاده شوند که امکان خشکنگهداشتن آنها فراهم باشد.
راهحل انتخاب مناسبترین متریال پلاستیکی برای صنایع غذایی چیست؟
چطور متریال پلاستیکی برای صنایع غذایی را انتخاب کنیم؟انتخاب متریال برای کاربردهای غذایی صرفاً به تمیزی ظاهری یا رنگ سفید مواد بستگی ندارد. متأسفانه این یک تصور اشتباه است که بسیاری از تکنسینها و مهندسان به آن دچار میشوند. در انتخاب صحیح، توجه به تأییدیههای رسمی بینالمللی مانند استاندارد فورگرید FDA آمریکا، EFSA اتحادیه اروپا یا NSF جهانی ضروری است. این استانداردها نهتنها تعیین میکنند که یک ماده برای تماس غذایی ایمن است، بلکه مشخص میکنند در چه شرایطی (مثلاً دما، چربی، اسیدیته) این ایمنی برقرار خواهد بود.
علاوه بر استاندارد، باید مقاومت شیمیایی ماده نسبت به خوراک خاص، قابلیت تحمل حرارت، میزان مهاجرت مولکولی و سهولت در تمیزکاری هم بررسی شود. متریالهایی مانند PTFE Food Grade به دلیل مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی و دما، انتخاب مناسبی در شرایط سخت محسوب میشوند. پلیپروپیلن Food Grade گزینهای اقتصادی برای محیطهای نسبتاً خنثی است. شیت پلیاتیلن HDPE نیز برای کاربردهایی با شرایط ضربهای بالا و فرآوریهای غذایی سرد مناسب است. برای اجزای مکانیکی در تماس با مواد غذایی، POM-C دارای گواهی FDA یک انتخاب فوقالعاده است. همه این انتخابها باید بر اساس شرایط خاص پروژه صورت گیرد، نه صرفاً شهرت یا قیمت متریال.
کیفیت غذا از متریال شروع میشود
در صنایع غذایی، تفلون اشتباه فقط به ماشینآلات آسیب نمیزند، بلکه مستقیماً سلامت مصرفکننده و اعتبار برند را هدف میگیرد. بیتوجهی به استانداردها و استفاده از مواد غیراستاندارد، منجر به آلودگی، بازگشت محصول از بازار یا حتی شکایتهای حقوقی میشود. خوشبختانه، با مشاوره تخصصی و دسترسی به اطلاعات دقیق درباره گریدها، میتوان این اشتباهات را بهسادگی پیشگیری کرد.
اگر میخواهی مطمئن باشی که متریالی که برای خط تولیدت انتخاب کردی واقعاً مناسب تماس با مواد غذاییه، ما برایت یک چکلیست تخصصی آماده کردیم. لیست کامل متریالهای مجاز همراه با کدهای استاندارد FDA، EFSA و NSF رو همین حالا میتونی دانلود کنی. یا اینکه فرم مشاوره رایگان رو پر کن تا کارشناسان فنی ما بهت بگن چه موادی برای شرایط خاص پروژهی تو امن و قابل تأیید هستن.
