جنگ ایران و اسرائیل رسماً از ۱۳ آوریل ۲۰۲۴ (۲۵ فروردین ۱۴۰۳) آغاز شد؛ زمانی که ایران در پاسخ به حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری‌اش در دمشق، اقدام به پرتاب پهپادها و موشک‌های دوربرد به‌سوی اهداف نظامی اسرائیل کرد. درگیری‌ای که سال‌ها به شکل سرد و نیابتی ادامه داشت، حالا مستقیم شده و تبعات آن از مرزهای نظامی فراتر رفته است. صنعت پلیمر، پتروشیمی ایران و حوزه واردات و صادرات مواد مهندسی وارداتی مانند ورق تفلون معمولی (ورق پلی اتیلن)، میلگرد پلاستیکی پلی اتیلن، میلگرد و ورق پلی آمید تولید چین و آلمان، گرد ای بی اس ABS، ورق تفلون نسوز PTFE در خط مقدم این شوک اقتصادی قرار گرفته‌اند.
در حالی‌که نبردهای دیپلماتیک ادامه دارد، بازار مواد اولیه پلیمری از نوسانات ارزی گرفته تا ریسک‌های زنجیره تأمین، دستخوش بی‌ثباتی بی‌سابقه‌ای شده است. سوال این است: این جنگ چه سرنوشتی برای مواد مهندسی، میلگرد و ورق پلاستیکی و پلیمری رقم خواهد زد؟
پلاستیک و پلیمر زیر آتش: اختلال در زنجیره تأمین منطقه‌ای بازار پلیمر
خاورمیانه یکی از مهم‌ترین مسیرهای لجستیکی برای انتقال مواد پتروشیمیایی و پلیمری است. وقوع جنگ در منطقه، امنیت تردد کشتی‌ها و حمل‌ونقل زمینی را زیر سوال برده. به‌ویژه بسته شدن یا تهدید به انسداد تنگه هرمز، می‌تواند صادرات محصولات پتروشیمی ایران و واردات مواد خام به کشور را با چالش جدی مواجه کند.
با کند شدن یا توقف مسیرهای دریایی، واردات محصولاتی مانند ورق تفلونی، پلی اتیلن، پلی آمید و میلگرد ABS با تأخیر و افزایش هزینه همراه شده است. زنجیره تأمین که پیش‌تر هم تحت فشار تحریم‌ها و بحران‌های جهانی مثل کرونا و جنگ اوکراین بود، حالا در وضعیت شکننده‌تری قرار دارد.
پتروشیمی در لبه بحران: ایران صادرکننده، اسرائیل تکنولوژیک
ایران یکی از بازیگران مهم منطقه در تولید مواد پتروشیمی است. پتروشیمی ایران نقش مهمی در تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دستی دارد. اما تحریم‌های بانکی و کشتیرانی در کنار خطرات ناشی از جنگ، احتمال توقف یا کاهش صادرات را بالا برده. این یعنی کاهش درآمدهای ارزی و فشار بیشتر بر تولید داخل.
در سمت دیگر، اسرائیل در برخی حوزه‌ها مانند فناوری نانوپلیمرها و افزودنی‌های مهندسی پیشرفته نقش تأمین‌کننده یا شریک تجاری برخی از شرکت‌های جهانی دارد. اختلال در همکاری‌های بین‌المللی، تولید محصولات خاص پلیمری را نیز با تهدید مواجه کرده و بازار مواد مهندسی وارداتی را بیش از پیش بی‌ثبات می‌کند.
تفلون و مواد مهندسی وارداتی؛ تورم یا توقف؟
محصولاتی نظیر تفلون نسوز PTFE، ورق تفلونی، گرد پلی اتیلن HDPE و پلی آمید عمدتاً از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی وارد ایران می‌شوند. اما با بالا رفتن هزینه حمل‌ونقل، افزایش نرخ بیمه بارهای دریایی، تأخیر در تخلیه بنادر و ریسک بالای مبادلات ارزی، بازار این مواد دچار تنش قیمتی شده است.
قیمت مواد اولیه حالا دیگر نه‌تنها تابع نرخ ارز، بلکه وابسته به شرایط ژئوپلیتیک و ریسک‌پذیری شرکت‌های خارجی برای ادامه همکاری با ایران است. در نتیجه، بسیاری از خریداران در بازار داخلی با دو گزینه مواجه‌اند: یا خرید با قیمت بالا و ریسک کمبود، یا توقف پروژه‌ها و انتظار برای ثبات بازار.
اثر نوسانات نرخ ارز و بیمه حمل‌ونقل بر قیمت تمام‌شده
با تشدید جنگ، شاهد افزایش لحظه‌ای نرخ ارز و بی‌اعتمادی به ثبات مالی هستیم. این موضوع مستقیماً به افزایش هزینه تمام‌شده محصولاتی مانند میلگرد پلاستیکی، ورق تفلونی و مواد مهندسی پلیمری منجر می‌شود. از سوی دیگر، شرکت‌های حمل‌ونقل و بیمه‌گرها نرخ‌های خود را به‌سرعت بالا برده‌اند تا ریسک فعالیت در منطقه را پوشش دهند.
برای واردکنندگان و فروشندگان داخلی، این موضوع به معنی افزایش هزینه واردات و کاهش حاشیه سود است؛ وضعیتی که ممکن است برخی را به سمت توقف واردات و یا کوچ به مواد جایگزین با کیفیت پایین‌تر سوق دهد.
فرصت یا تهدید؟ نگاه بازار پلیمر به تولید داخلی
در دل بحران‌ها، همیشه فرصت‌هایی نهفته‌اند. با کاهش واردات، تولیدکنندگان داخلی می‌توانند وارد میدان شوند. تولید داخلی ورق تفلونی، میلگرد پلی اتیلن و ساخت قطعات تفلونی شاید در حال حاضر به سطح استانداردهای بین‌المللی نرسیده باشد، اما حمایت‌های هدفمند می‌تواند به جهش صنعتی منجر شود.
از سوی دیگر، برخی تولیدکنندگان داخلی که مواد اولیه خود را از پتروشیمی ایران تأمین می‌کنند، حالا با کمبود یا افزایش قیمت مواجه‌اند و برای بقا نیاز به بازنگری در خطوط تولید دارند. راهکار نهایی چیست؟ سرمایه‌گذاری در بومی‌سازی مواد و تقویت فناوری تولید داخل.
سناریوهای آینده: اگر جنگ ادامه‌دار شود چه می‌شود؟
اگر جنگ ایران و اسرائیل ادامه‌دار باشد یا به درگیری‌های منطقه‌ای گسترده‌تری منجر شود، می‌توان سه سناریوی اصلی را در نظر گرفت:
- افزایش شدید قیمت مواد پلیمری و تفلونی در بازار داخلی به‌واسطه کاهش واردات و افزایش هزینه تأمین
- رکود در بازار صنایع پایین‌دستی به دلیل توقف پروژه‌ها، نبود نقدینگی و ریسک خرید بالا
- رشد تدریجی تولید داخلی در صورت حمایت دولتی و تغییر رویکرد سرمایه‌گذاری صنعتی
در هر سه حالت، یک نکته واضح است: بازار آینده، بازاری پرریسک و پرنوسان خواهد بود که فقط بازیگران هوشمند و منعطف می‌توانند در آن باقی بمانند.
در زمان تلاطم، کدام مسیر را در بازار پلیمر انتخاب کنیم؟
جنگ ایران و اسرائیل فقط یک رویداد سیاسی نیست؛ زلزله‌ای است که صنعت پلیمر، بازار مواد مهندسی وارداتی، و چرخه واردات و صادرات مواد پلیمری را از ریشه تحت تأثیر قرار داده. از تحریم‌ها تا تنگه هرمز، از نوسانات ارزی تا افزایش قیمت مواد اولیه، همه‌چیز در حال تغییر است.
در این شرایط، فعالان بازار باید سه اصل را سرلوحه تصمیمات خود قرار دهند:
- رصد لحظه‌ای تحولات ژئوپلیتیک و تطبیق سریع با تغییرات
- تقویت همکاری با تأمین‌کنندگان مطمئن داخلی و خارجی مانند مجموعه پکیلون
- سرمایه‌گذاری در نوآوری، بومی‌سازی و کاهش وابستگی به واردات
بازار آینده به جای ثبات، پر از چالش است؛ اما هر چالشی، فرصتی است برای رشد، اگر از مسیر درست وارد شویم.
